Belimizde 5 adet omur kemiği vardır. Bu kemikler arasında da disk adı verilen kıkırdaklar bulunur.
Disk, özel bir bağ dokusu organıdır ve omurganın dayanıklılığına, hareketliliğine ve zorlamalara karşı dirençli olmasına, omurgaya uygulanan şok şeklindeki darbelerin emilmesine ve kuvvetin çevre dokulara dengeli bir şekilde dağılmasına hizmet eder
Bel fıtığı, omurgalar arasındaki kıkırdağın aşırı zorlama nedeniyle yerinden kayarak omurilik kanalı içine doğru girmesi, bacaklara gelen sinirlere ve omuriliğe baskı yapması sonucu oluşan bir hastalıktır. Tıbbi ismi “Hernial Disk” dir.
Bel Fıtığının Nedenleri:
· Sürekli yapılan yanlış hareketler, belimize yüklenen aşırı zorlamalar,
· Duruş oturuş bozuklukları, uygun olmayan pozisyonlarda hareketler
Ağır bir yükü kaldırmak veya ters bir hareket yapmak gibi pek çok dış faktörün yanında kişiye ait faktörler de bel fıtığının oluşmasında önemli rol oynarlar. Çünkü öyle insan vardır ki 120 kg kaldırır, hiç birşey olmaz; öylesi de vardır ki 5 kg kaldırır, bel fıtığı olur.
Kişiye ait faktörlerin başında ise omur kemikleri arasında bulunan ve disk adı verilen kıkırdaklardaki dejenerasyon gelir. Bu disklerin ihtiva ettiği su oranı çocukluk yaşlarından itibaren yavaş yavaş azalmaya başlar. Buna disklerdeki beslenme bozukluğu ve mikro seviyedeki değişiklikler ile kimyasal değişiklikler de eşlik eder. Disk zamanla elastikiyetini yitirir, artık kuvvet aktarma ve kuvveti çevre dokularda dengeli bir şekilde yayma görevini yapamaz olur. Mikro düzey de bulunan çatlaklar üzerine aşırı yük binince veya kişi yanlış bir hareket yaptığında diskin içindeki yumuşak kısım etrafındaki kapsülü kolayca yırtarak dışarıya doğru çıkar ve bel fıtığı oluşur. Yani zemin hazır olduktan sonra bardağı taşıran son bir damla gerekmektedir ki bu hafif bir cismi kaldırmak ve ya sadece öksürmek de olabilir.
Bazı ailelerin tüm fertlerinde kıkırdak yapıdaki dejenerasyon nisbeten daha erken yaşlarda olmakta, dolayısıyla daha sık ve kolay bel fıtığına yakalanmaktadırlar. Oyle aileler vardır ki dedesini, babasını ve çeşitli yakın akrabalarını bel fıtığından ameliyat olmuştur.. Yani kıkırdak yapıdaki dejenerasyonun genetik bir yönünün olduğu da söylenebilir.
18 yaşın altında çok büyük bir kaza olmazsa, bel fıtığı ortaya çıkmıaz. Ancak yerçekimi yüküne karşı desteği sağlayan kıkırdaklar 30 yaşından sonra bozulmaya başlıamakta ve 50 yaşından sonra bütün kıkırdaklarda bozulma kaçınılmaz olmaktadır. Kıkırdağın bozulması suyunu kaybetmesi ve yüke karşı koyamamasıdır. Dolayısıyla çok küçük yüklenmelerde bile yırtıklar oluşur ve kıkırdağın kırılganlığı artar. Omurgaya yılda 5 milyon kez yüklenme olur. Hastanın hareketini kısıtlayıp, bundan kurtulmak mümkün değildir. Eğilme, kalkma, çömelme hepsi yüklenme anlamına gelir. Yatma dışındaki tüm hareketlerde omurgaya yükleniriz. Bu yüzden de 70-80 yaşındaki insanlarda bel fıtığına rastlanması kaçınılmazdır
Belirtileri:
- Belde veya bacakta dayanılmaz ağrılar,
- Hareketlerde kısıtlılık,
- Yürüme ve oturmada güçlük
- Topallayarak yürüme,
- Vücudun bir tarafa doğru yamulmaya başlamış, çarpık hale gelmiş oluşu,
- Bacaklarda uyuşmalar,
- Kuvvet kaybı oluşmaya başlaması.
- Bacakta incelme başlaması,
- Cinsel gücün azalması
Hangi omurga kemikleri arasında oluşmuşsa o bölgenin adıyla anılır.
Mesela; 4.ve 5. omurgalar arasında bulunan kıkırdak yerinden kaymışsa L4-5 herni diskal adını alır.Sağ bacağa ağrı vuruyorsa sağ L4-5,sol bacağa vuruyorsa sol L4-5 herni diskal olarak adlandırılır.
En sık L4-5 ve bunun bir altında bulunan L5-S1 mesafeleri arasında bel fıtığı oluşur.
Daha az sıklıkla L3-4 veya nadiren L2-3 ve L1-2 mesafelerinde görülür
MR / BT raporlarında çok sık karşılaştığınız bazı terimlerin karşılıkları şöyledir:
- Lomber Bölge : Bel bölgesi
- Lumbo-Sakral Bölge : Kuyruk sokumu-bel bölgesi
- Sakrum : Kuyruk sokumu kemiği
- Sakro-İliak Eklem : Kuyruk sokumu kemiği ile leğen kemiğinin yapmış olduğu eklem ( Sağ ve solda olmak üzere her iki tarafta da vardır. )
- Lumbago : Bel ağrısı
- Lumbosiyatalji : Belden bacağın arka kısmına siyatik sinir boyunca yayılan ağrı.
- Disk Herni : Bel fıtığı
- Skolyoz : Omurganın yanlara doğru çarpıklığı, eğriliği
- Lordoz : Omurganın konveksliği öne bakan kavisli durumu ( Bel omurları normalde lordoz durumundadır )
- İntervertebral : Vertebralar arası, omurlar arası
- Postero-Lateral : Arka - yan
- Posterior Longitidunal Ligament : Omurgaların, omurilik kanalına bakan yüzünü saran bağ dokusuna verilen ad. Bu bağ dokusunun omurgaların ön yüzünde olanına da anterior longitidunal ligament adı verilir.
TEDAVİ YOLLARI
Bel ve bacak ağrımız varsa öncelikle beyin cerrahisi uzmanına başvurmak gerekir.
Bel fıtığı tedavisinde cerrahi operasyonlar giderek azalmaktadır. İlaç tedavisi, istirahat ve fizik tedaviden yarar göremeyen hastalar, farklı teknolojik tedaviler sayesinde iyileşir
Bel fıtıklarının %90’ı ameliyatsız iyi edilebilmektedir. Sadece bel ağrısı veya uyuşma için ameliyat yapılamaz.
1-YATAK İSTİRAHATI ve İLAÇ KULLANIMI
Kısa süreli yatak istirahati, hastanın en rahat ettiği pozisyonda ve iyi bir yatakta olmalıdır. Yatak sert ve düzgün olmalı vücut ağırlığı ile çökmemelidir. İyi bir yaylı yatakta, tercihen yarı ortopedik bir yatakta yatmak en iyisidir.Sırtüstü uzanıp bacakların altına yastık koymak en iyi dinlenme şeklidir. Ayrıca baldır bir koltuk üzerine konur ve sırt üstü yatarak dinlenmek mümkündür. Ağrı kesici, kas gevşetici, ilaçlar faydalıdır.
Oturmak bele binen yükü arttırır, onbeş yirmi dakikadan fazla sürekli oturulmamalı, sık sık vücudun pozisyonu değiştirilmelidir. Hasta kesinlikle bir iki kiloyu aşan ağırlıkları kaldırmamalıdır.
Öne ve yanlara doğru eğilme, belin bükülmesi olmamalıdır.
Hastaların otururken belinin arkasına bel boşluğunu yok edecek şekilde bir yastık koymaları ve yirmi dakikadan fazla oturmamaları önerilir
Hastanın mesleği gereği uzun süre oturması gerekiyorsa her yirmi dakikada bir yürümesi önerilir. Uzun süre araba kullananlara ise yirmi dakikada bir arabalarını park edip arabalarının etrafında birkaç kez dönmeleri tavsiye edilir.
Hastanın yukarıya doğru uzanması yasaklanır. Yukarıdan bir şey alacaksa bir iskemle veya merdivenin üstüne çıkıp alması söylenir.
Hastaya belini daima sıcak tutması, açık pencere veya havalandırma önünde durmaması hatırlatılır.
Bel ve bacak ağrısı olan hastalar mutlaka stresten kaçınmalıdır. Stres ağrıyı arttırmak yanında bel fıtığının ilerlemesine de yol açabilir.
İki gün yatak istirahati yeterlidir.Eğer hasta rahatlamazsa bir sonraki tedavi aşamasına geçilmelidir. Uzun süre yatmak hastada depresyona yol açabilir, depresyonun tedavisi bel fıtığının tedavisinden daha zordur
2-FİZİK TEDAVİ REHABİLİTASYON EĞZERSİZ
Fizik tedavi mutlaka bir uzmanın denetiminde olmalıdır. Fizik tedavi sırasında ilk bir kaç gün ağrılarda artma olabilir, ama hasta onbeş yirmi seans fizik tedaviye devam etmelidir.
Bel çektirme sadece omurların arka uzantılarının birbirleri arasında yaptıkları eklemlerdeki kaymalarda faydalıdır. İleri derecede bel fıtığı olan kişilere yapıldığında fıtığın kopmasına ve hasta için felç tehlikesinin ortaya çıkmasına sebep olur.
1-Bele balık bağlama,
2-Bardak çekme,
3-Masaj
4-Akupunktur
5-Zift yakma
gibi yöntemler sadece beldeki kan dolaşımını arttırır, böylece beldeki kaslar gevşer, hastada geçici rahatlama olur, fıtık üzerine bir etkisi olmaz.
Bele iğne yapılması hastanın ağrılarını geçici olarak yok eder, tamamen geçirmez. Yapılacak kortizonun birçok yan etkisi olduğu unutulmamalıdır.
Fizik tedavinin yapıldığı yerin önemi vardır, ama yakınlığı çok daha önemlidir. Hastanın fizik tedaviden sonra üşütmeden, yorulmadan eve gitmesi gereklidir
Fizik tedavinin özellikle ilk üç gününde ağrıların artması normaldir, sabırla devam edilmelidir.
İlk on seans sonucunda hastanın ağrılarında bir gerileme olmuyorsa fizik tedaviyi sürdürmenin bir anlamı yoktur. Bir sonraki tedaviye geçilmelidir.
Fizik tedavi bitiminde mutlaka yarım saat kırk beş dakika uzanıp ondan sonra normal yaşama devam edilmelidir
3-BİTKİSEL TEDAVİ
Aslan Pençesi, Tıbbi Nane, Aynı Safa, Mayıs Papatyası
4-AMELİYAT
Omurilik kanalına çıkarak sinire baskı yapan kıkırdak parçasını cerrahi olarak çıkarma işine “diskektomi” denir.
Mikrocerrahi ile ve iyi bir beyin cerrahı tarafından yapılan bel fıtığı ameliyatlarının sakat kalma, felç olma gibi bir riski yoktur.
Epidural anestezi ile hasta uyumadan da ameliyat yapılabilmekte, hastalar ameliyat sırasında sohbet edebilmekte, ayaklarını oynatabilmektedir.
A).Basit Diskektomi
Genel anestezi altında belin ortasına 5-6 cm'lik kesiyle cerrah omurgaya ulaşır. Kemik üzerinde bir pencere açarak sinir dokusunun yanından hasarlı diskteki jölemsi kıkırdak dokuyu çıkartır. Eski bir yöntemdir.
B).Mikro Diskektomi
Küçük bir cilt kesisinden (1-2 cm lik cilt kesisi) Mikroskop altında omurilik, sinirler ve fıtık dokusu ortaya konularak , fıtık dokusu çıkarılır.
Ciltaltı dokusu içten dikişlerle kapatılarak, ameliyat sonrası yara bakımı, pansuman gibi problemler ortadan kaldırılır
Ameliyat sonrası 4-6 saat sonra ayağa kaldırılan hasta , aynı gün eve gönderilir. Bir haftalık istirahat önerilen hasta, 4 gün sonra banyo yapabilir. 10.günden sonra hastaya günlük yaşantısına dönmesi ve egzersizlerine başlaması önerilir.
C).Endoskopik Diskektomi (Nükleotomi)
Cerrah küçük bir cilt kesisinden gönderdiği endoskopik tüp içinden görüntü kamerası ve cerrahi aletleriyle bel fıtığı ameliyatını tamamlar.
Nükleoplasti: İleri dereceye ulaşmamış bel fıtıklarında fıtıklaşmış diske bilgisayarlı tomografi altında bir iğne ile girilerek radyofrekans dalgalarıyla diskin ısıtılması, diskin içindeki sinirlerin harap edilmesi ve diskin içinde boşluklar açarak fıtığın çökmesi esasına dayanır. Nükleoplasti tek seans olarak ve hastanede yatma gerekmeden uygulanan bir metottur. Herhangi bir riski yoktur, ama fıtığı tamamen yok etmesinin garantisi yoktur.
Avantajları:
-Ameliyat sırasında doku zedelenmesi en aza iner
-Kan kaybı , enfeksiyon veya ameliyat sahasında kan birikimi riski düşüktür.
-Ameliyat kısa sürer
-Ameliyat sonrası ağrı çok az olur
-Yan yerleşimli fıtıklara Kolay ulaşılır.
-Birden fazla disk mesafesi veya karşı tarafın tek bir küçük İnsizyonla kontrolü sağlanır.
-Ameliyat sırasında görüntü kamerasıyla disk mesafenin içine girerek, görüntü dışında kalan kıkırdak parçalarının saptanmasıyla , bel fıtığının tekrarlama riski en aza indirilir.
D). Lazerle Diskektomi
Lazer yakarak ve buharlaştırarak diski çıkartma esnasında kullanılır. Bu yakma esnasında sinir dokusu da zarar görebilir. Kısıtlı vakada ve iyi ellerde uygulanmalıdır.
E).Laminektomi
Omurun arkasında lamina denilen kısmın tamamı çıkartılır. Dar kanalın ve omurilik sinirlerinin görülmesi istendiğinde kullanılır
F).Perkütan diskektomi
Bu tedaviler içinde en başarılı sonuçları verenlerden biridir. ameliyatın taşıdığı riskleri içermez. Lokal anestezi ile yapılır. hasta herhangi bir rahatsızlık duymaması için sakinleştirilir
Disk fıtıklaşmasına bağlı olan, bel ve bacak ağrıları perkütan diskektomi yöntemiyle tedavi edilmekte olup, görüntüleme yöntemleri eşliğinde bisturi ya da başka bir kesici alet kullanılmadan, ufak bir iğne deliğinden ilerletilen aletle fıtıklaşan diske ulaşılır ve sinirlere bası yapan disk bölümü çıkarılır.
Operasyon süresi genellikle 30-45 dakikadır. hasta yaklaşık bir haftalık istirahatın ardından normal günlük hayatına döner.
|
