D) KONGRELER:
M. KEMAL’İN SAMSUN’A ÇIKIŞI 19 MAYIS 1919
Mustafa Kemal İzmir’in işgalinden sonra İstanbul Hükümeti tarafından 9. Ordu Müfettişi olarak “ Sivil ve askeri erkanı teftiş, talimat yetkisi, Pontuscu Rumlar ile Türkler arasındaki mücadeleye son verme gibi nedenlerle Anadoluya gönderildi.
-Milli mücadelenin fiili başlangıcıdır.
HAVZA GENELGESİ 28 MAYIS 1919
Samsun’un İngiliz işgalinde olması ve Rum çetelerinin faaliyetleri yüzünden Havzaya geçildi.
-İlk mitingdir.
-Milli mücadelenin oluşumu yönünden ilk belgedir.
-İzmir’in işgalinin protesto mitingleri ile kınanması, halkın birlik olması,bilinçlenmesi uyanması, işgallere karşı çıkılması ve milli cemiyetlerin etrafında toplanılması istendi.
-Bu genelgede tepki işgalcileredir. Osmanlı Devletine tepki yoktur.
-Osmanlı Devleti bu genelge sonunda M.Kemal’i İstanbul’a çağırdı.
-İngilizler tutuklu 67 devlet adamını Malta’ya sürdüler.
AMASYA GENELGESİ 22 HAZİRAN 1919
1.Yurdun Bütünlüğü, vatanın bağımsızlığı tehlikededir.
2.İstanbul Hükümeti itilafların etkisinde olduğundan sorumluluğunu yerine getirmemektedir. Bu durum milletimizin yok olduğu izlenimini vermektedir.
3.Milletin bağımsızlığını, yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır.
4.Milletin bağımsızlığını sağlamak için her türlü etkiden uzak milli bir heyetin oluşturulması gerekmektedir.
5.Sivas’ta milli bir kongre toplanacaktır. Bunun için halkın güvenini kazanmış 3 delege seçilerek gizlice Sivas’a gidecektir.
6.Ulusal güçler hiçbir şekilde dağıtılmayacaktır.
Genelge görüşülürken şu düşünceler ilk kez ortaya çıkmıştır
1-Padişaha karşı isyan etme
2-Türk ulusu bağımsızlık için savaşmalı; Ordu alınan kararları uygulamalı
Yorumlar (Genelge Maddelerine ilişkin)
1.Mücadelenin gerekçesi anlatılmaktadır. Gerekçe bağımsızlığın tehlikede olmasıdır.
2.İlk kez Osmanlı Devleti eleştirilmektedir.
3.Hâkimiyet ilk kez millete verildi. Ulusal eğemenlik anlayışı ve yeni bir devlet kurma düşüncesi vardır. Asıl amaç ulusal bağımsızlıktır.
4.Milli parlamento düşüncesi vardır.
5.Seçim yapılması demokrasinin göstergesidir. Gizli olması delege ve kongrenin güvenliği icabıdır.
6.Mondros Antlaşmasını tanımamadır.
Amasya Genelgesi:
-Mustafa Kemal
-Rauf Orbay
-Refet Bele
-Ali Fuat Cebesoy
-Cemal Paşa
-Cafer Paşa’nın kabulüyle yayınlandı.
Sonuçlar:
-Türk devletinin kurulması yolundaki ilk adımdır.
-Anadolu ihtilali eylemli olarak bu genelge ile başladı.
-Türk halkına bir çağrı vardır.
-Kurtuluş savaşının gerekçesi ve yöntemi belirlenmiştir.
Amaç: Bağımsızlık, Gerekçe: Bağımsızlığın tehlikede
Olması, Yöntem: milletin mücadelesidir.
-Milli mücadelenin programı belirlenmiştir.
-Mondros’a açıktan ilk tepkidir.
-Osmanlı devletine ilk karşı çıkıştır.
-Milli bir kongrenin toplanma gerekliliği ilk kez vurgulandı. (İlk Milli Kurul)
-İlk kez milli egemenlikten söz edildi.
Milli birlik kurulması yolundaki ilk adımdır.
-Mustafa Kemal tekrar İstanbul’a çağrıldı. Mustafa Kemal
karşılık vermeyince görevi 3. Ordu Müfettişliği’ne
düşürüldü. M.Kemal kongre için gittiği Erzurum’da
8 Temmuz 1919’da görevinden istifa etti.
-M.Kemal millete, egemenliği elde etmesi için ilk çağrıyı yapmıştır.
ERZURUM KONGRESİ (23 Temmuz-5 Ağustos 1919)
Doğu Anadolu Müdafa-ı Hukuk Cemiyetinin çalışmaları sonucunda toplandı.
-Mustafa Kemal’i çağırdılar
-Doğu Anadolu’daki Ermeni faaliyetleri toplanma gerekçesidir.
-Erzurum, Trabzon,Van,Bitlis,Sivas delegeleri katıldı.
-Diyarbakır, Elazığ, Mardin delegeleri çağrıldıkları halde baskılar sonucunda katılmadılar.
1.Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür, parçalanamaz.
2.Her türlü yabancı işgale karşı millet birlikte direnecektir.
3.Vatanın bütünlüğünü İstanbul hükümeti sağlayamazsa geçici bir hükümet kurulacaktır.
4.Manda ve Himaye kabul edilemez.
5.Kuva-i Milliye’yi etkin,milli iradeyi hakim kılmak esastır.
6.Azınlıklara hakimiyetimizi ve sosyal dengemizi bozucu haklar verilemez.
7.Saltanat ve Hilafeti korumak için ulusal güçleri etkili kılmak ve milli iradeyi hakim kılmak esastır.
Yorumlar:
1.Milli sınırlar Mondrosun imzalandığı sırada işgal edilmemiş topraklardır. Misak-ı Milli’de bu durum nicelik kazanacaktır.
2.Vatan savunmasını millet topyekün yapacaktır.
3.Amasya’daki devlet kurma düşüncesi bu kongrede karara bağlanmıştır.
4.Tam bağımsızlıktan (Milliyetçilikten) ilk defa söz edildi.
5.Milli iradeyi hakim kılmak demek Demokrasi yani Cumhuriyet düşüncesi vardır.
6.Islahat Fermanına tepki gösterilmiştir. (İlk Tepki)
7.Bu hükümde bir çelişki vardır. Burada halkın padişaha olan bağlılığından çekinilmiş, kamuoyu desteğininin devamı için böyle bir hüküm konmuştur.
Sonuçlar:
-Kurtuluş mücadelesi yolundaki ilk kongredir.
-Toplanış yönü bölgesel olmasına rağmen alınan kararlar ulusaldır.
-İlk defa milli sınırlar belirtildi.(Misak-ı Milli)
-Kongre ile bölgedeki cemiyetler birleştirildi.
Trabzon’daki cemiyetler Doğu Anadolu Müdafaa-ı Hukuk
Cemiyetinin bir şubesi gibi çalışmaya başladı.
-Ermeni ve Rumlara karşı ortak mücadele kararı alındı.
-Milli bağımsızlıktan ilk defa söz edildi.
-İlk kez 9 kişiden oluşan bir Temsil Heyeti oluşturuldu.
-Amasya Genelgesini karara dönüştüren ilk çalışmadır.
-Mustafa Kemal Bu kongrede ilk defa sivildir. Yine de Kongre Başkanı ve Temsil Heyeti Başkanı seçilmesi milli mücadelenin lideri olacağının göstergesidir.
-Ulusal mücadelenin padişah adına da yapıldığı söylenerek halkın tepkisi önlenmiştir.
-Ulusal egemenliğin koşulsuz olarak gerçekleştirilmesine ilk kez değinildi.
BALIKESİR KONGRESİ (26-30 TEMMUZ 1919)
İzmir Müdafaa-ı Hukuk ve Reddi İlhak Cemiyetlerinin birleşmesiyle toplandı.
-Batı Anadolu’daki fiili Yunan işgali toplanış gerekçesidir.
-Batı Anadolu’da tüm güçlerin birleştirilmesi kararı alındı.
-Kongre padişaha bağlı olduğunu bildirdi.
ALAŞEHİR KONGRESİ (16-25 AĞUSTOS 1919)
Balıkesir kongresi kararları kabul edildi. Sonuna kadar Yunanlılarla savaşa devam kararı alındı.
-Balıkesir kongresindeki seferberlik genişletildi.
-Mücadele için itilaf devletlerinden askeri yardım alınabileceği gündeme geldi.
-Ege bölgesindeki direnişleri örgütlemek amaçlandı.
-Kongreler sonucunda Batı Cephesi açıldı.
-Doğu illeri vatanın bütünlüğü içinde bölünemez kararı alındı.
SİVAS KONGRESİ (4-11 EYLÜL 1919)
Sivas Kongresinin toplanmasına Amasya Genelgesi ile kararlaştırılmıştı.
-Erzurum Kongresi kararları aynen kabul edildi.
-Kongrede Başkanlık ile Manda ve Himaye problemleri
yaşandı.
Rauf Orbay başkanlık yarışını kaybetmiş, manda problemi
tartışmalardan sonra reddedilmiştir.
İçeriği:
-ilk ulusal(Milli) Kongredir.
-Manda problemi kesin olarak reddedildi.
-Anadolu ve Rumeli’deki bütün cemiyetler birleştirildi. Direnişin tek elden yönetileceği belli oldu.
-Temsil Heyetinin sayısı arttırıldı (16 kişi oldu) Başkanlığına
M.Kemal getirildi.
Temsil Heyeti Ali Fuat Cebesoy’u Batı cephesi komutanı
olarak atadı. (Kuva-i Milliye Komutanı) Bu atama ile Temsil
Heyeti bir hükümet gibi yürütme yetkisini ilk defa kullandı
-Propaganda faaliyetlerini yürütmek için ilk gazete olan İrade-i Milliye gazetesi çıkarıldı.
-Temsil Heyeti bütün vatanı temsil eden bir kuruluş oldu. Milli mücadele yönetimi tek elde toplandı.
-Mevcut siyasi partilerden hiçbirinin amaçlarına hizmet edilmemesi kararı alındı.
-Osmanlı Mebusan Meclisinin işgalleri görüşmek üzere toplanması istendi.
-Milli mücadele ile ilgili tüm faaliyetlerin tek elde birleştirilmesi ilk kez bu kongrede yer alır.
Sonuçları:
-Damat Ferit Paşa Hükümeti Sivas Kongresine büyük tepki göstermiş, kongrenin dağıtılarak üyelerinin tutuklanmasını için Elazığ valisi Ali Galip’i görevlendirmiştir.
-Temsil heyeti (Heyet-i Temsiliye) de Damat Ferit Hükümetinin istifasına kadar İstanbul ile haberleşmeyi kesmiş ve Damat Ferit hükümeti istifa etmiştir. Yerine Ali Rıza Paşa Hükümeti kurulmuştur.
-Yeni hükümet Temsil Heyeti ile görüşme kararı almıştır.
Sivas Kongresinde alınan Osmanlı Mebusan Meclisinin hemen toplanması kararı böylece resmiyet kazanmış Amasya Görüşmesi yapılmıştır.
AMASYA PROTOKOLÜ (20-22 EKİM 1919)
(AMASYA GÖRÜŞMESİ)
Ali Rıza Paşa Hükümeti, görüşmeler için Salih Paşa’yı görevlendirmiş ve Amasya’da Temsil Heyeti ile protokol imzalanmıştır.
İçeriği:
1.Sivas Kongresi kararları tanınacaktır.
2.Seçimler yapılacak, Mebusan Meclisi toplanacaktır.
3.İstanbul Hükümeti herhangi bir antlaşma imzalarken Temsil Heyetinin rızasını alacaktır.
4.Mebusan Meclisi’nin İstanbul dışında bir yerde toplanması uygundur. (Nedeni : İstanbul’un fiili işgalde olmasıdır.)
Sonuçları:
-Bu görüşme ile milli mücadeleye bir hukuki dayanak bulunmuştur.
-Milli mücadele meşruluk kazanmıştır.
-İstanbul Hükümeti Heyet-i Temsiliye’yi tanımıştır.
-Heyet-i Temsiliye’nin siyasi etkinliği artmıştır.
-Amasya Protokolünün sadece seçimlerin yapılıp, meclisin toplanması kısmına uyulmuştur. İstanbul Hükümeti Meclisin İstanbul dışında toplanması hükmüne uymamıştır. Bunun nedeni : kendi otoritesini korumak istemesindendir.
KOMUTANLAR TOPLANTISI ( 16 KASIM 1919)
Sivas Kongresinde kararı alınan ve Amasya Protokolünde resmileşen İstanbul’da toplanacak olan Mebusan Meclisinde güçlü bir grup oluşturmak amacıyla kararlar alındı.
-Temsil heyetinin Meclis açılıncaya kadar çalışması kararlaştırıldı.
-Olayları yakından takip etmek için Ankara’ya gitme kararı alındı.
MUSTAFA KEMAL’İN ANKARA’YA GELİŞİ (27 ARALIK 1919)
Komutanlar toplantısında çıkan karar gereğince İstanbul yolu üstünde, haberleşme imkanı iyi, işgal edilmemiş ve Batı Cephesine yakın olan Ankara’ya gelinmiştir.
-Mustafa Kemal Osmanlı Mebusan Meclisine giden vekillerden kendisinin Meclise başkan seçilmesini istemiştir.
-Ayrıca Meclis’te milli mücadeleyi temsilen Müdafa-ı Hukuk Grubunun kurulmasını da istemiştir.
Sonuçları:
-Mustafa Kemal Başkan seçilmedi.
(Bunun nedeni: baskıların olmasıdır.)
-Müdafa-ı Hukuk Grubu kurulmadı, onun yerine Felah-ı
Vatan Grubu kuruldu.
-Heyeti Temsiliye Ankara’ya geldiğinde burada propaganda ve halkın bilinçlenmesi için Hakimiyet-i Milliye gazetesini çıkardılar. (10 OCAK 1920)
-İngilizler, Yunan işgalinin belirli bir hatta tutulması ve Türk halkının Mustafa Kemal’e yaklaşmasını önlemek için Milne Hattını kurdular.
|
