LOZAN KONFERANSI
(20 Kasım 1922)
(23 Nisan 1923)
Mudanya’da Lozan konferansına ortam hazırlanmıştı.
-Konferansın İzmir’de yapılması teklif edildi ancak bu öneri kabul edilmedi.
-Rauf ORBAY, Lozan’a gitmek istemiş ama gönderilmemiştir. Bunun nedenleri:
1-Rauf ORBAY’ın Sivas Kongresinde Mustafa Kemal’e rakip olması
2-Rauf ORBAY’ın Mondros’u imzalaması
3-İnönü’nün Mustafa Kemal’e yakın olması
4-Rauf Orbay’ın batı diplomasisindeki zayıflığı
5-İnönü’nün Mudanya’da başarılı olması
Konferansa:
-İngiltere
-Fransa
-İtalya
-Yunanistan
-Romanya
-Japonya
-Türkiye
-Rusya (Boğazlar meselesi için)
-Bulgaristan (Boğazlar meselesi için)
-ABD (Gözlemci olarak) katılmıştır.
*İlk Konferans; Kapitülasyonlar, Dış Borçlar, Musul ve Boğazlar meselesinde tıkanarak dağıldı.
*TBMM’nin taviz vermeyeceği konular
1-Ermeni Meselesi
2-Kapitülasyonlar idi.
*2.konferansta itilaflar Kapitülasyon; TBMM’de Boğazlar ve Dış Borçlar meselesinde taviz vererek yeniden toplandı.
İçeriği:
1-Sınırlar:
-Doğu sınırı gündeme gelmedi.
Doğu sınırı Gümrü, Kars ve Moskova Antlaşmaları ile belir
lenmişti.
-Suriye Sınırı:
1921 Ankara Antlaşması ile kabul edildi.
-Irak Sınırı:
Bu sınır sorunu çözülemedi. Sonraya bırakıldı. Musul
sorunu 9 ay içinde çözülemezse Milletler Cemiyetine
gidilecekti.
- Yunan Sınırı:
Mudanya ateşkesi esas alındı.
Karaağaç savaş tazminatı olarak Türkiye’ye bırakıldı.
Batı Trakya kesin olarak kaybedildi. Meriç nehri sınır oldu
2-Boğazlar:
Boğazlar, başkanı Türk olan bir komisyon tarafından yönetilecek
İki sahilden de 20 km askerden arındırılacak
Ticaret gemileri serbestçe geçebilecek, savaş gemilerine tonaj sınırı getirildi.
3-Kapitülasyonlar:
-Kapitülasyonlar tümüyle kaldırıldı.
-Bu konu İsmet Paşa’yı en çok uğraştıran sorundur.
-Lozanda Kapitülasyonlar tümüyle kaldırılmasına rağmen gümrük vergilerinin 1913 düzeninde 1927’e kadar sürmesi bir taviz olarak kalmıştır.
4-Ermeni Sorunu:
Batılı devletler Sevr’de öngörülen Ermenistan devletinin kurulmasından vazgeçtiler.
5-Adalar:
-Oniki Ada İtalyanlara, Gökçead ve Bozcaada Türkiye’ye Eğe Adaları Yunanistan’a verildi.
-Türk sahillerine yakın adalar silahlandırılmayacaktı.
6-Borçlar:
-Osmanlı borçları, Osmanlı devletinden ayrılan devletler arasında bölüştürüldü.
-Düyun-ı Umumiye kaldırıldı.
-Borçların çoğu Türkiye’ye kaldı.
-Borç, kağıt para olarak taksitli şekilde ödenecekti.
7-Azınlıklar:
Bütün azınlıklar Türkiye vatandaşı sayıldı.
8-Nüfus Mübadelesi:
-İstanbul’un dışındaki Rumlar ile Batı Trakya dışındaki Türkler yer değiştirecekti.
-Rumlardan İstanbul’da oturanlar yerlerinde kalacaktı.
9-Yabancı Okullar:
Türk hükümeti yabancı okulların öğretimini düzenleyecek, bu okullar T.C milli eğitim bakanlığına bağlı olacak
10-Savaş Tazminatı:
İtilaflar tazminat vermedi. Sadece Yunanistan Karaağaç ve Bosnaköy’ü Türklere verdi.
-1920-1923 yılları arasında Türk bütçesinin tamamı ulusal savunma için harcanmıştı.
-İtilaf Devletleri, I.Dünya Savaşı nedeniyle istedikleri savaş tazminatlarından vazgeçtiler.
11-Patrikhane:
-Patrikhane İstanbul’dan çıkarılmak istendi. Ancak Fener Rum Patrikhanesi kaldırılamadı.
-Patriği Türkiye seçecek
-Patrik başkanı kiliseler ile ilişki kuramayacaktı.
12-İstanbul:
İstanbul 6 hafta içinde boşaltılacaktı.
TBMM antlaşmayı onayladıktan 6 hafta sonra İstanbul TBMM’ye teslim edildi.
LOZAN KONFERANSININ ÖNEMİ:
-İtilaflar Türk bağımsızlığını ve Misak-ı Milliyi tanıdılar.
-Askeri zafer siyasi zafere dönüştü.
-Sevr Antlaşması ortadan kalktı.
-Türk kurtuluş savaşına kesin olarak son veren antlaşmadır.
-Doğu Anadolunun Türk toprağı olduğu kabul edildi.
(Ermeni Yurdu olmadığı kabul edildi)
-Ülkenin sınırları Irak haricinde belirlendi.
-Türkiye açısından I.Dünya savaşını, Yunanistan açısından savaşı bitiren antlaşmadır.
-Bu antlaşma geçerliliğini uzun süre koruduğu için ulusal bir antlaşmadır.
-Azınlıkların Türk vatandaşı sayılması batılı devletlerin iç işlerimize karışmasını önledi.
-Lozanda kararlaştırılmasına rağmen azınlıklar ile ilgili kararların uygulanmasında Fransa ile Yunanistan sorun çıkardılar.
-Uluslar arası devlet eşitliği kabul edildi.
-Bu antlaşma ile Türkiye’ye karşı uygulanan askeri, ekonomik sınırlamalar kaldırıldı. Bu yönüyle I.Dünya savaşı sonunda imzalanan antlaşmalardan (Versay) ayrılır.
-Türk bağımsızlık savaşının başarıya ulaşması sömürge milletlerini de etkiledi.
-Lozan Antlaşması I.TBMM döneminde imzalanmış, 11 Ağustos 1923’te açılan II.TBMM tarafından 23 Ağustos 1923’te onaylanmıştır.
-Lozan’ın onaylanmasından sonra Türk ordusu İstanbul’a girdi.
-Lozan Antlaşması SSCB ile olan ilşkileri bozdu.
-Lozan Antlaşması İngiltere’nin Ortadoğu ile ilgili planlarını suya düşürdü.
-Lozan Antlaşması Atatürk’ün en çok bağımsızlık ilkesi ile ilgilidir.
LOZANDA KALAN PÜRÜZLER:
1-En büyük amaç Misak-ı Milliyi gerçekleştirmek olduğu halde Irak Sınırı (Musul) geriye bırakıldı.
Musul, 1926’da İngilizlerle yapılan Ankara Antlaşması ile Irak hükümetine bırakıldı.
2-Boğazlar egemenliğimizi kısıtlayan bir hükümle kabul edildi.
1936 Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile Boğazlar Komisyonu kaldırıldı.
3-1921 Ankara Antlaşmasının bir hükmü ile Hatay dışarıda kaldı.
Hatay 1939 da anavatana katıldı.
4-Lozanda Kıbrıs adası hiç gündeme gelmedi. Çözülemeyen bir konudur.
5-Dış borçlar problem olmuştur.
Fransızlar borçların Frank ve altın cinsinden ödenmesini istemiş, sorun ancak 1926’da halledilmiştir.
6-Yunanlıların savaş yıllarında İstanbul’a yerleştirdiği Rumlar yüzünden problem çıkmış sorun daha sonra çözülmüştür.
7-İngiltere : Boğazlar ve Musul
Fransızlar : Dış Borçlar
İtalya ise kabotaj kanununa karşı sorun çıkardılar.
|
