İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ:
1-Karahanlılar
2-Samanoğulları
3-Tulunoğulları
4-Akşitler
5-Gazneliler
6-Büyük Selçuklu Devleti
1-KARAHANLILAR (840-1212)
Bilge Kül Kadir Han tarafından Türkistan’da kurulan İlk Türk İslam devletidir.
-Karahanlılara bu ismin verilme nedeni hükümdar ünvanları arasında Kara (Kuvvetli) sıfatına çok rastlanmasındandır.
-Devlet; Karluk, Basmil, Yağma ve Çiğil Türklerinden oluşmuştur. Tamamen Türktürler.
-İlk Milli Türk devletidir.
-Başkent Balasağun’dur.
-Satuk Buğra Han zamanında Müslüman oldular (934)
-En parlak dönemleri Yusuf Kadir Han dönemidir.
-Gazneliler ile birleşerek Samanoğulları devletini yıkmış ve paylaşmışlardır. (999)
-Gazneliler ile mücadele ettiler.
-Yusuf Kadir Han ölünce ülke 2’ye ayrıldı. (1044)
Başkenti Kaşgar olan Dogu Karahanlıları Karahitaylar;
Başkenti Semerkant olan Batı Karahanlıları Harzemşahlar yıktılar.
-İlk kervansarayları yaptılar. Kervansarayların tümüne Ribat denirdi.
-Düzenli postane ve hastane örgütü kurdular.
-Vezirlerine Yuğruş denirdi.
-İlk defa burslu öğrenci okutma sistemini geliştirdiler.
-1054 ‘te ilk Medrese’yi kurdular.
-Resmi dil Türkçe’dir. Uygur yazısını kullandılar.
-Türk İslam tarihinin ilk eserlerini oluşturdular.
1-Kutadgu Biliğ yazarı Yusuf Has Hacip’tir.
2-Divan’ü Lügatit Türk yazarı Kaşgarlı Mahmut’tur.
-Önemli sanat eserleri şunlardır.
1-Şir Kebir Camii
2-Degaron Camii
3-Semerkant Medresesi
4-Arab Ata , Ayşe Bibi , Balacı Hatun, ve Marekkan Kümbeti
SAMANOĞULLARI (875-999)
Abbasi devletinin yıkılmasından sonra kurulan hanedanlardan biridir. Kurucusu İranlı Saman Huda’dır.
-Türk tarihindeki önemleri Türklerle olan ilişkilerinden ileri gelmektedir.
-Müslüman olmayan Türklerle savaşmışlar.
-Türklerden ordu ve devlet idaresinde faydalanmışlar.
-Horasan’ı ele geçirmek isteyen ve ayaklanan Türklerin Samanoğullarının çöküşünde de önemli rolleri vardır.
-Başkentleri Semerkant’tır.
-Horasan ve Maveraunnehir’e egemen oldular.
-Karahanlılar ve Gaznelilerce yıkılıp toprakları paylaşıldı.
TOLUNOĞULLARI (868-905)
Ahmet Bin Tolun tarafından Mısır ve Suriye’de kurulan ilk Türk İslam devletidir.
-Bu devletin doğmasına Abbasilerin orduda Türk komutanlara geniş yer vermesi neden olmuştur.
-Abbasi halifesine bağlıdırlar.
-Başkent Füstat (Kahire) dır.
-Yönetici Türk , halk ise Araptır.
-Bu dönemde Mısır tarihinin en parlak dönemini yaşamıştır.
-Ordu, Türklerden ve Sudanlı kölelerden oluşuyordu.
-Katai şehrini Tolunoğlu Ahmet kurmuştur.
-Tolunoğlu Ahmet Türkçe şiirler yazar idi.
-İlk hastane kuruldu.
-Tuluniye Camii bunlardan kalmıştır.
-Abbasiler tarafından yıkıldılar.
AKŞİTLER (İHŞİTLER) (935-969)
Muhammed Bin Toğuç (Muhammed Bin Ebubekir) tarafından Mısır’da kurulan 2. Türk devletidir.
Bu devletin de doğmasına Abbasilerin orduda Türk komutanlara geniş yer vermesi neden olmuştur.
-Başkent Füstat (Kahire) dir.
-Yönetici Türk , halk Araptır.
-Muhammed Bin Toğuç dostça geçindiği Abbasi halifesi Razi’den İhşid ünvanını aldı.
-Muhammed Bin Toğuç’un ölümünden sonra yönetim Naip tayin edilen Kafur’un eline geçmiştir.
-Akşitlerin yıkılması ile Mısır’ın Abbasilerin elinden çıkması kolaylaşmıştır ve çıkmıştır.
-Akşitler Fatimiler tarafından yıkılmıştır.
GAZNELİLER (963-1187)
Alptigin tarafından Gazne başta olmak üzere Afganistan’da kuruldu.
-Devleti teşkilatlandıran Sebük Tigin ise devletin 2. kurucusu olarak bilinir.
-En parlak dönem Gazneli Mahmut dönemidir.
Gazneli Mahmut, Hindistan’a 17 sefer yapmış ve İslamiyeti buraya yaymıştır. Bu seferlerin diğer nedenleri ise şunlardır:
1-Hindistan’ın zenginliklerinden yararlanmak
2-İslamiyeti yaymak
3-Büyük ve güçlü ordusunun boş durmasını ve isyan etmelerini önlemek
Hindistan Seferlerinin en ünlüsü 1026 ‘da yapılan Somnat Seferidir. Bu seferle Gaznelilerin İslam dünyasındaki ünleri artmıştır.
-Gazneli Mahmut Abbasi halifesini, şii Büveyhoğullarına karşı korumuş ve Halife tarafından Sultan ünvanını almıştır.
-Sultan ünvanını kullanan ilk hükümdar Gazneli Mahmuttur.
-Hassa (Kapıkulu) ordusunu oluşturan ilk Türk devletidir.
-Resmi dil Arapça , ordu ve saray dili Türkçe, edebiyat dili Farsça idi.
-Yöneticiler Halaç Türkleri idi.
-Türkmenlerin Horasan’a yerleşmelerine izin vermişler ve Selçuklularla mücadeleler başlamıştır.
-Büyük Selçuklu sultanı Arslan Yabgu’yu esir ettiler.
-Dandanakan Savaşı’nda Büyük Selçuklulara yenilerek dağılma sürecine girdiler. Lahor’a yerleşen Gaznelileri 1178’de Gurlular yıktı.
-Gazneliler ; Halaç Türkleri, Hindular, İranlılar, Gurlular gibi değişik topluluklardan oluştuğu için kısa sürede yıkıldılar.
-Ünlü şair Firdevsi, Şehname adlı eserini Sultan Mahmut’a ithaf etmiştir.
-Bu dönemde Utbi , Tarih-i Yemin adlı eseriyle tanındı.
-Leşker-i Bazar Sarayı bunlara aittir.
|
