TARİH BİLİMİ :
Tarih, İnsan topluluklarını, geçmişte meydana gelen olayları yer, zaman göstererek sebep ve sonuç ilişkisi içinde inceleyip araştıran bir bilim dalıdır.
-Geçmişteki olayları inceler.
-Yer ve zaman belirtir.
-Neden-Sonuç ilişkisi kurulur.
-Deney ve Gözlemi yapılamaz.
-Tekrarlanamaz.
-Olayların analizi yapılır.
-Belgelere dayanır.
-Objektiftir.
-Dogru bilgilerle dogru yorumlar yapılabilir.
-Kesin kurallar koymaz.
Kaynakları :
1-Birinci elden Kaynaklar:
Bunlar, yapı kalıntıları, Kitabeler, Tabletler, Yazılı belgeler, Araç ve gereçler, Eşyalar dır.
2-İkinci Elden Kaynaklar:
Bunlar ise geçmişte yazılmış kitaplardır.
KAYNAK EŞLEŞTİRMESİ
Geçmişte yazılmış kitapların birbirleri ile karşılaştırılıp, kontrol edilmesidir.
Kaynaklardan yararlanma şekilleri ise şunlardır:
1-Kaynak Taraması
2-Kaynak Tasnifi
3-Kaynak Tenkidi
4-Kaynak Tahlili
5-Bilginin Terkibi
TARİH ÇEŞİTLERİ :
a) Yazılışlarına Göre Tarihler:
1-Hikayeci Tarih: İlkçağda etkilidir. Tarihin babası olarak bilinen Herodot’un tarihi günümüze gelmiş ilk örneğidir.
-Yer ve zamandan bahsedilir.
-Sebep-Sonuç ilişkisi üzerinde durulmaz.
2-Didaktik Tarih: Ortaçağda etkilidir. Geçmişten ders alma amacı güdülür.
-Öğreticidir.
-“Tarih tekerrürden ibarettir” anlayışı bunlara aittir.
3-Bilimsel Tarih : Yakınçağda gelişim gösterdi. Sebep-Sonuç ilişkisi ile olaylar incelenir.
4-Sosyal Tarih : yeniçağda etkilidir. İnsanlığın sosyal olaylarını inceler.
b) Konularına Göre Tarihler:
1-Uygarlık Tarihi : İnsanların yalnızca uygarlık alanındaki durumlarını inceler.
2-Kronik Tarih : Anallar bu yazıma girer.
3-Kültürel Tarih: İnsanların yalnızca kültürel etkinliklerini inceler. Ör: Selçuklu kültürü
4-Hukuk Tarihi : Yalnızca hukukları inceler.
Ör: İslam Hukuku
5-Siyasi Tarih : Antlaşmaları inceler.
c) Kapsamına Göre Tarihler:
1-Genel Tarih: Yeryüzündeki tüm insan topluluklarının siyasi, ekonomik, mali, kültürel uygarlık alanındaki birikimlerini inceler. Detaya inmez.
2-Özel Tarih: sadece bir ulusun tarihinden söz edilir.
TARİHE YARDIMCI BİLİMLER:
1-Filoloji : Dil Bilimi Ör: Sümer dili
2-Paleografi :Yazı Bilimi Ör: Sümer Yazısı
3-Epigrafi :Kitabe, Tablet Bilimi
4-Arkeoloji :Kazı Bilimi
Tarih öncesi dönemde en çok kullanılan bilim dalıdır.
5-Numizmatik (Meskukat):Para Bilimi Ör:Lidya parası
6-Kronoloji :Takvim, Zaman Bilimi
7-Antropoloji :Irk, İskelet Bilimi
8-Arkeometri :Arkeolojik buluşları tespit eder.
9-Toponomi:Yer ad bilimi
10-Etnoğrafya (Etnoloji) :Kültür bilimi
11-Diplomatik :Antlaşmalar ve Belge Bilimi
Ör: Kadeş Antlaşması
12-Metroloji :Ölçü Bilimi
13-Sigilografi :Mühür Bilimi
14-Karbon 14 :Bilim değildir. Kimyanın bir koludur.
Fosil yaşı bulunur.
15-Heraldik :Arma Bilimi
16-Jenoloji :Soy Kütüğü Bilimi
17-Antrotoponomi :Kişi adları Bilimi
18-Sosyoloji : Toplum Bilimi
19-Ekonomi :
20-Sanat Tarihi :
21-Folklor
22-Coğrafya
TARİHTE MADDELERİN KULLANIM SIRASI:
1-Taş 2-Toprak 3-Bakır 4-Altın
5-Gümüş 6-Tunç 7-Demir
Tarihte Ateşin kullanım sırası ise şöyledir:
1-Isınma
2-Korunma
3-Yiyecek Pişirimi
4-Kap Kacak Yapımı
5-Madencilik
TARİHİ DEVİRLER:
a) Tarih Öncesi Çağlar (Prehistorya)
Yazının bulunup kullanılmasından önceki devirlerdir. Bu devir insanların bıraktığı izler, kalıntılar ve eserlerin incelenmesiyle anlaşılmaktadır.
-insanların yaptığı araç ve gereçlerin gelişimi dikkate alınır.
-Bu devir insanın var oluşu ile başlar
-Yazının bulunmasına kadar sürer
-M.Ö 50000 ile M.Ö 4000 arasını kapsar.
-Tarih öncesi çağlar: Taş devirleri (Kabataş, Yontmataş, Cilalı Taş) ve Maden Devri olarak gruplara ayrılır.
TAŞ DEVRİ :
A). KABATAŞ DEVRİ : (M.Ö. 50000 - M.Ö 5500)
İnsanın yaratılışı ile başlayan en uzun dönemdir.
-İnsanlar tüketicidirler.
-Avcılık ve Toplayıcılık yaparak mağaralarda yaşandı.
-Buzul çağıdır.
-Türkiyede bu döneme ait yerleşim yerleri şunlardır:
Antalya, Karain.Beldibi ve Belbaşı mağaraları
Adıyaman Palanlı mağarası
İstanbul Pendik ve Küçük Çekmece mağaraları
B).YONTMA TAŞ DEVRİ :
Taşların yontulması ile araç ve gereçler yapıldı. Buzul çağı olduğu için insanlar yine mağara ve ağaç kovuğunda yaşadılar.
-Avcılık ve Toplayıcılık yapıldı.
-Ateş bulundu.
-Çakmak taşını işleyerek Mikrolit denen küçük aletler yaptılar.
-Mağara duvarlarına resim yaptılar. Doğal afetlerden korktukları için bunu resim ettiler.
-Totemcilik ortaya çıktı.
Kadınlar toplayıcı , erkekler avcılık yaptılar.
C).CİLALI TAŞ DEVRİ :
İnsanlar daha düzgün yüzeyli aletler yaparak bunları cilalamaya başladılar.
-Havalar ısındı. İnsanlar göl ve nehir kıyısında yaşadılar.
-Tarım hayatı başladı. İnsan üreticiliğe başladı.
-Göçebelik terk edildi. Yerleşik hayat başladı.
-İlk yapılar ve köyler oluşturuldu.
-Mülkiyet kavramı ortaya çıktı.
-İhtiyaç fazlası üretim takası doğurdu. Takasla birlikte ticaret ortaya çıktı.
-Kölelik sosyal yapısı ortaya çıktı.
-Hayvanlar evcilleştirildi. Ör: Köpek
-Dolmen ve Menhir denilen anıtlar yapıldı.
-İlk elbiseler yapıldı.
-Dil kavramı gelişti.
-Tekerlek bulundu ve kullanıldı.
-Seramik sanatı gelişti, topraktan eşyalar yapıldı.
-Tanrıçayı simgeleyen heykeller (İdol) yapıldı.
-Toplumsal dayanışma başladı.
-Anadoluda bulunan en eski köy yerleşimi Diyarbakırdaki Çayönündedir.
-İnsanlık tarihindebilinen ilk şehir yerleşimi Konya Çatalhöyüktür.
MADEN DEVRİ :
A). BAKIR DEVRİ :
Taş devrinden maden devrine geçişin ilk aşamasıdır. Altın ve gümüş bulunmasına rağmen bakır kolay işlendiği için daha çok kullanıldı.
B). TUNÇ DEVRİ :
Bakır ile kalay karıştırılarak Tunç elde edildi. İlk site yani şehir devletleri kuruldu.
C).DEMİR DEVRİ :
Demir daha sert olduğu için altından daha değerli tutuldu.
-Bu devirde Sümerliler yazıyı buldu.
-Tarih devirleri sona erdi.
-Bu döneme ait Anadoludaki yerleşim yerleri şunlardır :
Çanakkale Truva ( üst üste dokuz şehir)
Denizli Beycesultan ( İdol örnekleri bulundu)
Burdur Hacılar
Yozgat Alişar ( Seramik bulundu)
Çorum Alacahöyük
Van Tilkitepe
Kayseri Kültepe
İstanbul Fikirtepe
Malatya Aslantepe ( Dünyanın en eski kılıcı bulundu)
İnsanlığın geçirdiği evreler sırayla şöyle olmuştur:
Klan , Aşiret , Site , Devlet , İmparatorluk , Millet
b ) Tarih Çağları :
Yazının icadıyla başlayan dönemdir. Tarih çağları tüm insanlığı etkileyen evrensel nitelikli olaylar dikkate alınarak sınıflandırılır.
A) İLKÇAĞ ( M.Ö 4000 – M.S. 476 )
Yazının icadı ile başlar ve Batı Roma İmparatorluğunun yıkılışına kadar sürer.
-Sümerlilerin yazıyı bulmasıyla başlar.
-İbraniler haricinde çok tanrılı inanç vardır.
-En uzun süren dönemdir.
-Bu dönemde Asya Hun Devleti kuruldu.
-Bu dönemdeki medeniyetlerden bazıları Asur, Babil Friğ lerdir.
B) ORTAÇAĞ ( 476 – 1453 )
Batı Roma İmparatorluğunun yıkılması ile başlar İstanbulun fethi ile sona erer.
-Tek tanrılı dinler hakimdir.
-Birçok Türk devleti kuruldu.
-İslamiyet ve Hristiyanlık yayıldı.
-Avrupada Feodalite kuruldu.
-Yüzyıl Savaşları oldu. (İngiltere ve Fransa )
-Avrupada Hristiyanlık resmi din oldu.
-Haçlı Seferleri başladı.
-Osmanlı Devleti kuruldu.
-İngiltere Manga Carta yı kabul etti.
-İslam dünyasında Gelişmeler olurken Hristiyanlığın etkili olduğu yerlerde Skolastik Düşünce bilimsel gelişmeyi durdurdu.
C) YENİÇAĞ (1453 – 1789 )
İstanbulun fethiyle başlar Fransız İhtilaline kadar sürer.
-Avrupada bilim ve teknikte ilerlemeler başlar.
-Osmanlı devleti İmparatorluk olur.
-Avrupada Coğrafi Keşifler, Rönesans ve Reformlar başlar.
-ABD bağımsız olur.
D) YAKINÇAĞ ( 1789 - ? )
Fransız ihtilali ile başlar günümüze kadar sürer.
-Milli devletler kuruldu.
-I. ve II. Dünya Savaşları oldu.
Tarihi çağlara ve devirlere ayırmanın amacı tarihi daha kolay araştırmak ve incelemektir.
Taş devri isimlendirilirken insanoğlunun kullandığı araç ve gereçlerin ham maddeleri ölçüt olarak alınmıştır.
Toplumların hepsinin tarih öncesi devirleri aynı anda yaşamamalarının temel nedenleri şunlardır:
-Büyük göçler
-İstila ve savaşlar
-Yazının kullanıma geç başlamasıdır.
TAKVİM :
İnsanların meydana gelen olayların oluş sırasını tespit etmek amacıyla gök cisimlerinin hareketlerini temel alarak oluşturdukları sistemdir.
-İlk takvim çalışmasını Mısırlılar yapmış ve Güneş Yılını bulmuşlardır. Güneş yılı 365 gün 6 saattir.
-Ay Yılını ise Sümerliler bulmuşlardır. Ay yılı 354 gündür
-Güneş ile Ay yılı arasıdaki fark 11 gün 6 saattir.
-Takvimde ölçüt olarak Doğa Olayları ve astronomik olaylar baz alınmıştır.
-2 çeşit yaygın takvim vardır.
1-MİLADİ TAKVİM :
Güneş yılı esasına göre oluşturulmuştur. Mısırlılar Nil nehrine göre yaptıkları tarım nedeniyle bulmuşlardır.
-Başlangıcı Hz. İsanın doğumudur. Yani (0) dır. Hz İsanın doğumundan öncesine Milattan Önce ; sonrasına ise Milattan Sonra denir. M.Ö ve M.S veya İ.Ö ve İ.S şeklinde gösterilir.
-1 yıl =12 ay=365 gün 6 saat = 52 haftadır.
-Miladi takvimi sırasıyla : Mısırlılar. İonlar, Yunanlılar, Romalılar ve Papalık kullanmıştır.
-M.Ö 45 yıllarında Roma İmparatoru Joul SEZAR bu takvimde birtakım değişikler yaparak takvimi Joulen Takvimi olarak kullanmıştır.
-1582 de XIII. George düzenlemelerle bugünkü şekline gelmesini sağlamıştır.
(-) (+)
-------------------------------- 0 -------------------------------------
M.Ö …. 2 1 Hz. İsanın 1 2 …. M.S
Doğumu
M.Ö 99-75 = 1. çeyrek
M.Ö 74-50 = 2. çeyrek
M.Ö 49-25 = 3. çeyrek
M.Ö 24-00 = 4. çeyrek
M.S 00-24 = 1. çeyrek
M.S 25-49 = 2. çeyrek
M.S 50-74 = 3. çeyrek
M.S 75-99 = 4. çeyrek
2 Çeyrek 1 yarı yüzyıl , 2 yarı yüzyıl 1 yüzyıl (Asır) eder.
Örnek : 1536 ; 16.yüzyılın ilk yarısının ikinci çeyreğidir.
M.Ö 1536 ;M.Ö 16.yüzyılın ikinci yarısının üçüncü çeyreğidir.
1-HİCRİ TAKVİM :
Ay yılı esasına göre oluşturulmuştur. Sümerliler bulmuştur.
-İslam dünyasında 639 yılında Hz. Ömer döneminde oluşturularak kullanıldı.
-1 yıl 354 gündür.
-Başlangıcı Peygamberimiz Hz. Muhammedin (S.A.V) Mekkeden Medineye hicreti olan 622 yılıdır.
Çevrimler :
Örnek 1 : 2008 yılının hicri yıla çevrimi şöyledir:
2008 - 622 =1386
1386 / 33 = 42
1386 + 42 = 1428
Örnek 2 : 1428 yılının miladi yıla çevrimi şöyledir:
33 + 1 =34
1428 / 34 = 42
42*33 = 1386
1386+622 =2008
TÜRKLERİN KULLANDIĞI TAKVİMLER :
1) 12 Hayvanlı Türk Takvimi :
İslam öncesinde kullanıldı.önceleri ay yılı esaslı iken sonralarında güneş yılı esas alındı. Her aya bir hayvan ismi verilmiştir. Ör: Köpek, Tunguz
2) Celali Takvimi :
Selçuklu Hükümdarı Melikşah tarafından 1079 da mali işlerde kullanılmak üzere oluşturuldu.
-Güneş yılı esaslıdır.
-Hazırlayan Ömer Hayyam dır.
- Takvim-i İlahi adıyla Babür İmparatorluğunun yıkılışına kadar kullanıldı.
3) Rumi Takvim :
1676 da Osmanlı padişahı IV. Mehmet tarafından hazırlatıldı. 1839 da resmen uygulanmaya başladı.
-Güneş yılı esaslıdır.
-Hicri ve Miladi takvimin bir sentezidir.
-Mali ve Ticari işlerde uygulandı
-Avrupa ile uyumluluk sağlanılmaya çalışıldı.
-Rumi yılı miladi yıla çevirmek için 584 yıl eklenir.
Ör: 1424 rumi yılının miladi karşılığı 1424+584 = 2008
2008 miladi yılının rumi karşılığı 2008-584=1424 tür.
4) Hicri Takvim :
İslama girişten sonra kullanıldı.
5) Miladi Takvim :
1 Ocak 1926 tarihinden itibaren kullanılmaya başlandı.
Bu bilgiler salt okunma amaçlıdır. kopyalanması ve çoğaltlması milli yasalarla korunmaktadır.
|
